Koszty sądowe obejmują opłaty i wydatki. Do uiszczenia kosztów sądowych obowiązana jest strona, która wnosi do sądu pismo podlegające opłacie lub powodujące wydatki, chyba że ustawa stanowi inaczej. Opłaty dzieli się na: stałe, stosunkowe lub podstawowe.
- Opłata stała:
pobierana jest w sprawach o prawa niemajątkowe oraz we wskazanych w ustawie niektórych sprawach o prawa majątkowe, w jednakowej wysokości, niezależnie od wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia; opłata ta nie może być niższa niż 30 złotych i wyższa niż 10.000 złotych - art. 12 ustawy.W sprawach o prawa majątkowe pobiera się od pisma opłatę stałą ustaloną według wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącej:
- do 500 złotych - w kwocie 30 złotych;
- ponad 500 złotych do 1500 złotych - w kwocie 100 złotych;
- ponad 1500 złotych do 4000 złotych - w kwocie 200 złotych;
- ponad 4000 złotych do 7500 złotych - w kwocie 400 złotych;
- ponad 7500 złotych do 10 000 złotych - w kwocie 500 złotych;
- ponad 10 000 złotych do 15 000 złotych - w kwocie 750 złotych;
- ponad 15 000 złotych do 20 000 złotych - w kwocie 1000 złotych.W sprawach o roszczenia wynikające z czynności bankowych od strony będącej konsumentem lub osobą fizyczną prowadzącą gospodarstwo rodzinne przy wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącej ponad 20 000 złotych pobiera się opłatę stałą w kwocie 1000 złotych. - art.13a ustawy
W sprawach o roszczenia wynikające z art. 36 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2018 r. poz. 1945 oraz z 2019 r. poz. 60, 235, 730 i 1009) przy wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącej ponad 20 000 złotych pobiera się opłatę stałą w kwocie 1000 złotych. - art.13b ustawy
W sprawach o:
- usunięcie niezgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym,
- pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności,
- zwolnienie zajętego przedmiotu od egzekucjiprzy wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącej ponad 40 000 złotych pobiera się opłatę stałą w kwocie 2000 złotych - art.13c ustawy.
- Opłata stosunkowa:
pobierana jest w sprawach o prawa majątkowe przy wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia ponad 20 000 złotych, wynosi ona 5% tej wartości, nie więcej jednak niż 200 000 złotych. - art. 13 ustawy.
W sprawach o prawa majątkowe dochodzone w postępowaniu grupowym opłata stała lub stosunkowa wynosi połowę opłaty ustalonej zgodnie z art. 13, art. 13a i art. 13b, jednak nie mniej niż 100 złotych i nie więcej niż 200 000 złotych. – art.13d ustawy.
W sprawach, w których powód przed wytoczeniem powództwa wziął udział w mediacji prowadzonej na podstawie umowy o mediację zgodnie z ustawą z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego lub podjął próbę rozwiązania sporu przez złożenie wniosku o rozpatrzenie sporu przez właściwy sąd polubowny ustanowiony ustawą w celu rozpatrywania sporów konsumenckich albo wniosku o wszczęcie postępowania w sprawie pozasądowego rozwiązania sporu konsumenckiego, opłata stała lub stosunkowa od pozwu podlega obniżeniu o dwie trzecie, nie więcej jednak niż o 400 złotych. – art.13e ustawy.
- Opłata podstawowa:
pobierana jest w sprawach, w których przepisy nie przewidują opłaty stałej, stosunkowej lub tymczasowej; opłata ta wynosi 30 złotych i stanowi minimalną opłatę, którą strona jest obowiązana uiścić od pisma podlegającego opłacie chyba, że ustawa stanowi inaczej. Przepisów o opłacie podstawowej nie stosuje się w postępowaniu wieczystoksięgowym oraz postępowaniu rejestrowym - art. 14 ustawy.W sprawie, w której powództwo oddalono na podstawie art. 1911 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego, powoda nie obciąża się kosztami sądowymi.
Jeżeli jednak apelację oddalono na podstawie art. 3911 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego, sąd drugiej instancji obciąży powoda opłatą podstawową od pozwu i od apelacji. Jeżeli powód wniósł o zwolnienie od kosztów sądowych, sąd drugiej instancji może mu je przyznać. – art.14a ustawy
Kalkulator opłat sądowych: http://kalkulatory.wolterskluwer.pl/calculators/wkplCalcCourtFeeCalc/client/index.html
- poświadczonego odpisu, wypisu lub wyciągu,
- odpisu orzeczenia ze stwierdzeniem prawomocności
- odpisu orzeczenia ze stwierdzeniem wykonalności,
- zaświadczenia
pobiera się w kwocie 20 złotych za każde rozpoczęte 10 stron wydanego dokumentu – art. 77 ustawy.
Opłatę od wniosku o wydanie na podstawie akt zapisu dźwięku albo obrazu i dźwięku z przebiegu posiedzenia pobiera się w kwocie 20 złotych za każdy wydany informatyczny nośnik danych - art. 77 ust. 1a ustawy.
Opłatę od wniosku o wydanie kopii dokumentu, znajdującego się w aktach sprawy, pobiera się w kwocie 20 złotych za każde rozpoczęte 20 stron wydanej kopii- art. 78 ustawy.
- z mocy ustawy:
- zwolnienie podmiotowe - art. 94, 96, 97 ustawy;
- zwolnienie przedmiotowe - art. 95, 98, 98a, 99 ustawy;
- z mocy postanowienia Sądu:
Sąd może zwolnić stronę od kosztów sądowych w całości lub w części.
Strona zwolniona od kosztów w całości nie uiszcza opłat sądowych i nie ponosi w toku postępowania wydatków.
Częściowe zwolnienie od kosztów może polegać na zwolnieniu od poniesienia albo ułamkowej lub procentowej ich części, albo określonej kwoty, albo niektórych opłat lub wydatków. Może też polegać na przyznaniu zwolnienia co do pewnej części roszczenia lub co do niektórych roszczeń dochodzonych łącznie; zakres zwolnienia sąd oznacza w postanowieniu. Strona częściowo zwolniona od kosztów sądowych obowiązana jest uiścić opłaty oraz ponieść wydatki w wysokości nie objętej przyznanym zwolnieniem.
Zwolnienie od kosztów sądowych ma charakter tymczasowy co oznacza, że koszty które obciążałyby stronę ponosi Skarb Państwa, jednakże w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji sąd orzeknie o nich na podstawie art. 113 ustawy.
Wniosek o przyznanie zwolnienia od kosztów sądowych należy zgłosić na piśmie lub ustnie do protokołu, w sądzie, w którym sprawa się toczy lub ma być wytoczona. Osoba fizyczna, która nie ma miejsca zamieszkania w siedzibie tego sądu, może złożyć wniosek w sądzie rejonowym właściwym ze względu na miejsce swego zamieszkania, a sąd ten ma obowiązek przesłania wniosku sądowi właściwemu. W każdym wypadku (również, gdy wniosek złożony został do protokołu) do wniosku należy dołączyć oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby fizycznej ubiegającej się o zwolnienie od kosztów sądowych sporządzone według ustalonego wzoru. Wzór oświadczenia określa rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 31 stycznia 2006 roku w sprawie określenia wzoru oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby fizycznej ubiegającej się o zwolnienie od kosztów sądowych w postępowaniu cywilnym (Dz.U. 2015.574 j.t.) i jest on nieodpłatnie udostępniany w Biurze Obsługi Interesanta Sądu Rejonowego w Białymstoku.
Zwolnienia od kosztów sądowych może domagać się:
- osoba fizyczna - art. 100 - 102 ustawy;
- osoba prawna - art. 103 ustawy;
- organizacje społeczne, których zadanie nie polega na prowadzeniu działalności gospodarczej - art. 104 ust. 2 ustawy;
UWAGA!!! Jeżeli okaże się, iż okoliczności na podstawie, których stronie zostało przyznane zwolnienie od kosztów sądowych nie istniały lub przestały istnieć, sąd cofa zwolnienie od kosztów sądowych - art. 110 ustawy. W obu wypadkach strona ma obowiązek uiścić wszystkie opłaty i zwrócić wydatki, przy czym sąd może obciążyć ją tym obowiązkiem jedynie częściowo, stosownie do zmiany, jaka nastąpiła w jej sytuacji majątkowej.
Stronę, która uzyskała zwolnienie od kosztów sądowych na podstawie świadomego podania nieprawdziwych okoliczności, sąd, cofając zwolnienie, skazuje na grzywnę w wysokości do 1.000 zł. Osobę, która ponownie zgłosiła wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych świadomie podając nieprawdziwe okoliczności, sąd, odrzucając wniosek, skazuje na grzywnę w wysokości do 2.000 zł (art. 111 ust. 1 i 2 u.ok.s.c.)